Henüz 100 yıllık bir geçmişe sahip olan otomotiv sektöründe, geride bırakılan sürede kat edilen mesafe çok yüksek. Bu kısacık dönemde birçok araba markası çıktı. Kimi yola devam etti, kimi de dayanamayıp bıraktı. 100 yıl içinde Devrim’den başka resmi bir girişimi olmayan Türkiye’de henüz batıp çıkan yok. Risk olmayınca batma tehlikesi de olmaz tabi.
Başından beri sektörün en önemli ülkelerinden biri olan İngiltere’de birçok marka bulunuyordu eskiden. Bunlardan biri de Star.
1893 yılında Lisle Ailesi tarafından kurulan Star, ilk başlarda bir bisiklet üreticisiydi. 1898′e kadar Star Cycle Company olarak geldiler. 1898′de araba üretmeyi deneyip döneme göre başarılı olan Star Bisiklet, ismini Star Motor Company olarak değiştirip bir otomobil üreticisi oldu.
İlk bombaları 1898′de ürettikleri Star-Benz oldu. İki vitesi, 3.5 hp motoru, tel jantları, asetilen farlarıyla 1898 için iyi bir denemeydi. Hatta o kadar başarılıydılar ki, 1899′da Yeni Zelanda’ya ihracat bile yaptılar. 1900′de üç vitesli yeni bir model geliştirerek o zamanın önemli testlerinden biri olan 1.000 millik tura katıldılar. 3 vitesli, tel jantlı bir arabayla 1.000 mil kat etmek nasıl bir ızdıraptır, düşünün artık. 1902′de 20 hp dört silindirli motora ulaşan Star, 1903′de Mercedes’ten alarak geliştirdiği bir motorla İrlanda’da düzenlenen bir yarışa katılarak sürat rekoru kırdı: 63 km/s!
1906′da 14 hp 3261 cc ve 30 hp 6227 cc iki model geliştirdiler, 1911′e kadar bu modellerin üretimi devam etti. Hatta sadece otomobille kalmadılar, kamyonet üretimine de başladılar.
Dönemin önemli firmalarından biri olarak sadece İngiltere’de değil, İskoçya, İrlanda, Yeni Zelanda ve Kuzey Afrika’da birçok yarışa da katıldılar. Arabalar yine 15 – 20 hp arası falan tabi.
Star, torpedo türü ilk otomobilini 1912′de üretti. (Torpedo, TR. Torpido; 1908′de Belçikalı otomobil satıcısı Theo Masui tarafından ortaya atılan bir kavram. Torpedo türü otomobiller genellikle dört veya beş koltuklu, üzeri açık olurlardı. Uzun bir tenteyle aracın üstü kapatılsa da pencere direkleri olmaz, tentenin tek desteği arkadaki demir ve ön camın üst kısmı olurdu. Phaeton gövde de buna benzer mesela. Çok eski kavramlar, TDK bile yoktu o dönem, o nedenle Türkçe karşılıklarını bilmiyorum.)
15.9 hp torpido tipi Star, Brooklands’deki 1289 km’lik yarışa katılarak 107 km/s ortalama süratle birinci olmayı başardı.
Bu başarıların ardından uzun süre iyi durumda giden Star, Birinci Dünya Savaşı’nda birçok kamyon üreterek ve uçak motorlarını tamir ederek hükümet için aktif rol aldı.
Firma, 1920′ye gelindiğinde yılda 1.000 otomobil üretecek kapasiteye ulaşmıştı. Zaman içinde birçok model çıkaran, farklı markalar için şasi ve motor imal eden firma, ciddi sayılarda ihracata devam etti.
1928 yılında kurucu Edward Lisle markasını ve atölyesini Guy Motors’a satarak işi bıraktı. Star şasilerini bir süre kendi ürünlerinde kullanan Guy Motors 1932′de fabrikasını kapatınca Star’ın defteri de kapanmış oldu.
Geçmişte kalan Star’ın bazı modelleri çeşitli müzelerde sergileniyor. ABD ve Avrupa’nın araba meraklısı bazı ünlülerinde de birkaç Star modelinin olduğunu duydum. Teknik açıdan bir numarası olmasa da 1910′dan kalma antikalar bugün gayet değerli sayılıyor.
Ekim 2009, Los Angeles
